DEEP SEEK, CHATGPT’YE KARŞI

Süleyman İrvan

Dünden (27 Ocak 2025) beri haber sitelerinde Çin tarafından üretilen yapay zeka uygulaması Deep Seek hakkında haberler var. Bu uygulamayı merak edenler Medyascope’un uygulamayı tanıtan haberini okuyabilirler.

Deep Seek, ChatGPT’ye benziyor ve açıkçası ona rakip olarak geliştirilmiş program. ChatGPT’den yararlanan bir akademisyen olarak iki uygulamayı karşılaştırmak istedim.

İki yapay zeka uygulamasına da aynın soruyu sordum: “Türkiye'de medya özgürlüğünün mevcut durumu hakkında bir değerlendirme yapabilir misin?”

ChatGPT: Hızlı, kısa ve yüzeysel

Soruya hızla cevap veren ChatGPT, oldukça kısa ve yüzeysel bir değerlendirme yaptı:

“Türkiye’de medya özgürlüğü, son yıllarda önemli zorluklarla karşı karşıya. Medyanın bağımsızlığı, çoğu zaman siyasi baskılar, ekonomik etkenler ve yasal düzenlemeler nedeniyle tehlikeye giriyor. Hükümetin, medyayı kontrol etme çabaları ve bununla birlikte, medya sahipliğinin yoğunlaşması da bu durumu derinleştiriyor.

Birçok bağımsız gazete ve televizyon kanalı, mali zorluklar, reklam gelirleri üzerindeki baskılar ve sansür nedeniyle faaliyetlerini sürdüremiyor. Gazetecilere yönelik baskılar, tutuklamalar ve davalar da medyanın üzerinde ciddi bir tehdit oluşturuyor. Ayrıca, "terör propagandası yapmak" gibi suçlamalarla gazetecilerin hapse atılması, medyanın özgürlüğünü daha da kısıtlıyor.

Öte yandan, dijital medya platformları Türkiye’de daha fazla ilgi görmekle birlikte, bu platformlar da sosyal medya düzenlemeleri ve internetteki içerik denetimi gibi yeni kısıtlamalarla karşılaşıyor. Hükümetin, özellikle YouTube, Twitter gibi platformları hedef alması ve içerik engellemeleri, internet özgürlüğü için ciddi bir tehdit oluşturuyor.

Ancak, hala bağımsız ve cesur gazeteciler ve medya organları mevcut; bu aktörler, çoğu zaman zorluklar altında, hükümetin ve diğer güçlerin etkilerine karşı bağımsız haber yapma çabalarını sürdürüyorlar.

Özetle, Türkiye’de medya özgürlüğü, siyasi ve ekonomik baskılar, sansür ve yasal engellerle şekilleniyor ve bu durum, toplumsal bilgi edinme hakkını olumsuz yönde etkiliyor.”

Deep Seek: Daha yavaş, daha uzun ve daha ayrıntılı

Deep Seek uygulamasına aynı soruyu sorduğumda değerlendirmesini daha yavaş yaptığını, daha uzun ve ayrıntılı bir cevap yazdığını gördüm. Deep Seek tarafından soruma verilen cevap aşağıdadır:

“Türkiye'de Medya Özgürlüğü: Genel Bir Bakış

Türkiye, coğrafi konumu, tarihi ve kültürel çeşitliliği nedeniyle medya açısından dinamik bir ülkedir. Ancak son yıllarda medya özgürlüğü açısından bazı zorluklar ve eleştiriler gündeme gelmektedir. Uluslararası sivil toplum kuruluşları ve basın özgürlüğü endeksleri, Türkiye'yi bu alanda genellikle "kısmen özgür" veya "özgür olmayan" kategorilerde değerlendirmektedir.

Medya Özgürlüğünü Etkileyen Faktörler

1.      Yasal Düzenlemeler ve Sansür:
Türkiye'de basın özgürlüğü, Anayasa ve yasalar tarafından korunmaktadır. Ancak, terörle mücadele, kamu düzeni veya milli güvenlik gibi gerekçelerle getirilen bazı yasal düzenlemeler, medya üzerinde sınırlayıcı etkiler yaratabilmektedir. Özellikle "dezenformasyonla mücadele" adı altında yapılan düzenlemeler, bazı çevrelerce sansür endişesiyle eleştirilmektedir.

2.      Medya Sahipliği ve Ekonomik Baskılar:
Türkiye'de medya kuruluşlarının büyük bir kısmı, belirli holdingler veya iş adamları tarafından kontrol edilmektedir. Bu durum, medyanın bağımsızlığını zedeleyebilir ve haber içeriklerinin ticari veya siyasi çıkarlara göre şekillenmesine neden olabilir. Ayrıca, devlet ilanları gibi ekonomik kaynakların dağıtımı da medya kuruluşları üzerinde bir baskı aracı olarak kullanılabilmektedir.

3.      Gazeteciler Üzerindeki Baskılar:
Son yıllarda, bazı gazetecilerin tutuklanması, davalarla karşı karşıya kalması veya mesleki faaliyetlerinin engellenmesi, medya özgürlüğü açısından endişe yaratmaktadır. Özellikle muhalif seslerin susturulduğu yönünde eleştiriler bulunmaktadır. Gazetecilerin, haber yaparken kendilerini güvende hissetmemesi, mesleki özgürlüklerini kısıtlayabilmektedir.

4.      İnternet ve Sosyal Medya Kısıtlamaları:
Türkiye'de internet ve sosyal medya platformları, zaman zaman erişime kapatılmakta veya içerikler kaldırılmaktadır. Bu durum, dijital medya özgürlüğü açısından eleştirilere neden olmaktadır. Özellikle siyasi veya toplumsal olaylar sırasında bu tür kısıtlamaların artması, bilgiye erişim hakkını etkileyebilmektedir.

5.      Kutuplaşma ve Taraflı Yayıncılık:
Türkiye'de medya kuruluşları, sıklıkla siyasi kutuplaşmanın bir parçası olarak görülmektedir. Taraflı yayıncılık, toplumun farklı kesimlerinin kendi görüşlerini yansıtan haber kaynaklarına yönelmesine neden olmakta ve bu durum, objektif haberciliği zorlaştırmaktadır.

Uluslararası Değerlendirmeler

Türkiye, uluslararası basın özgürlüğü endekslerinde genellikle alt sıralarda yer almaktadır. Örneğin, Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) tarafından yayımlanan 2023 Basın Özgürlüğü Endeksi'nde Türkiye, 180 ülke arasında 165. sırada yer almıştır. Benzer şekilde, Freedom House gibi kuruluşlar da Türkiye'yi "özgür olmayan" ülkeler kategorisinde değerlendirmektedir.

Umut Veren Gelişmeler

Tüm bu zorluklara rağmen, Türkiye'de bağımsız medya kuruluşları ve gazeteciler, özgür habercilik için mücadele etmeye devam etmektedir. Özellikle dijital medya ve bağımsız haber platformları, alternatif bir ses olarak öne çıkmaktadır. Ayrıca, bazı sivil toplum kuruluşları ve gazetecilik örgütleri, basın özgürlüğünü savunmak için çalışmalarını sürdürmektedir.

Sonuç: Medya Özgürlüğü ve Demokrasi İçin Önemi

Medya özgürlüğü, demokratik bir toplumun temel taşlarından biridir. Türkiye'de bu alanda yaşanan zorluklar, sadece gazetecileri değil, toplumun tamamını etkilemektedir. Haber alma hakkı, ifade özgürlüğü ve şeffaflık, sağlıklı bir demokrasi için vazgeçilmezdir.

Türkiye'nin medya özgürlüğü konusunda ilerleme kaydedebilmesi için, yasal reformlar, bağımsız medya kuruluşlarının desteklenmesi ve gazetecilerin güvenliğinin sağlanması büyük önem taşımaktadır. Unutmayalım ki, özgür bir medya, özgür bir toplumun yansımasıdır.”

Benim değerlendirmem

Tek bir soruya verilen cevaplar üzerinden karşılaştırma yapmak sorunlu görünse de, Deep Seek’in Derin Arama olarak Türkçeleştirebileceğimiz adından da anlaşılacağı üzere daha iyi cevap verdiğini söyleyebilirim. Açıkçası, ChatGPT’nin tahtını sarsacak ve hatta ikinci plana atacak bir uygulama olarak görüyorum. Tek sorun, Deep Seek uygulamasının Çin politikalarından ne kadar etkileneceğinin ve ne kadar özgürlükçü bir bakış açısı sunacağının henüz tam olarak bilinmemesidir. Bu konudaki politikasını test etmek amacıyla, “Çin'in Uygur politikası hakkında bir değerlendirme yapar mısın?” diye sorduğumda beklemediğim ölçüde objektif bir cevap aldığımı belirtmeliyim. Sadece son paragrafı örnek olsun diye ekliyorum: