Türkiye'de basın kartları bu yıla kadar Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü tarafından veriliyordu. Genel Müdürlük geçen Temmuz'da yayımlanan 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı'na devredildi ve basın kartı verme yetkisi de İletişim Başkanlığı'na verildi.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından hazırlanan yeni Basın Kartı Yönetmeliği de 13 Aralık 2018 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlandı. Yayımlanır yayımlanmaz da çok sayıda eleştiri aldı. Kart iptallerinin kolaylaştığı; milli güvenlik ve kamu düzenine aykırılık gerekçesiyle kartların iptal edilebileceği; yeni yönetmelikle basın özgürlüğüne bir darbe daha vurulduğu; yönetmelikte internet medyasına yer verilmediği; yeni yönetmeliğin gazetecilik mesleği açısından önemli sakıncalar içerdiği gibi eleştiriler yapıldı.
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından yapılan açıklamada üstünde durulan hususlardan biri de Basın Kartı Komisyonu üye sayısının 15'ten 9'a düşürülmesi ve tüm üyelerin de İletişim Başkanlığı tarafından belirlenecek olmasıydı. Bu eleştiriye ben de katılıyorum. Basın Kartı Komisyonu'nda gazetecilik meslek örgütlerinin temsilcilerinin azalmasını ve bu temsilcilerin bile İletişim Başkanlığı tarafından belirlenecek olmasını doğru bulmuyorum.
Avrupa ülkelerindeki uygulama
Peki basın kartları Avrupa ülkelerinde nasıl veriliyor? Bu konuda biraz araştırma yaptım. Basın kartlarıyla ilgili bilgilerin paylaşıldığı bir web sayfası üzerinden bulgularımı aktarıyorum.
1. Belçika'da basın kartlarını yayıncılar ve gazetecilerin oluşturduğu bir komisyon veriyor. Başvuru koşulları: Tam zamanlı gazeteci olarak çalışmak; reklamcılıkla uğraşmamak; 21 yaşından küçük olmamak; En az 2 yıldır çalışıyor olmak.
2. Danimarka'da basın kartları Danimarka Gazeteciler Sendikası tarafından veriliyor. Sendikanın 14 bin üyesi var. Danimarka'da hem tam zamanlı çalışan gazeteciler hem de serbest çalışan gazeteciler belirli bir aylık gelir kazandıklarını kanıtladıkları takdirde basın kartı alabiliyor.
3. Almanya'da bir düzine gazetecilik meslek örgütü basın kartı verebiliyor. Hiçbir meslek örgütünün basın kartı vermede ayrıcalığı yok. Gazetecilik sendikaları tam zamanlı çalışma koşulu ararken, serbest çalışan gazeteciler de başka meslek örgütlerinden basın kartı alabiliyor.
4. İngiltere'de basın kartlarını Ulusal Gazeteciler Sendikası (NUJ) veriyor. Ulusal Gazeteciler Sendikası dünyadaki en büyük sendikalardan birisi. 35 bin üyesi var. Bu sendikadan basın kartı almak büyük prestij olarak görülüyor.
5. Estonya'da gazetecilere basın kartı veren bir meslek örgütü yok. Ancak Estonya Gazeteciler Sendikası'na üye olan gazeteciler Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (IFJ) tarafından verilen Uluslararası Basın Kartı için başvuru yapabiliyor.
6. Finlandiya Gazeteciler Sendikası üyelerine basın kartı veriyor. Başvuru için sözleşme ve en az altı ay çalışma koşulu bulunuyor. Serbest çalışan gazeteciler de başvuru yapabiliyor.
7. Fransa'da iki gazeteciler sendikası var. Bu sendikaların oluşturduğu bir komisyon basın kartlarını veriyor. Başvuru yapan gazetecilerin en az üç aydır tam zamanlı çalıştıklarını belgelemeleri isteniyor. Serbest çalışan gazeteciler de belli koşullarla başvuru yapabiliyor.
8. Yunanistan'da basın kartlarını Atina Gazetelerinde Çalışan Gazeteciler Sendikası veriyor. Tam zamanlı ve serbest çalışan gazeteciler başvuru yapabiliyor.
9. İrlanda'da da basın kartlarını Ulusal Gazeteciler Sendikası (NUJ) veriyor. Yalnız sendikanın Britanyalı gazetecilere verdiği kartlar İrlanda'da, İrlandalı gazetecilere verdiği kartlar da Britanya'da geçerli değil.
10. İtalya'da basın kartlarını İtalyan Gazeteciler Derneği (FNSI) veriyor. İtalya'da sadece tam zamanlı çalışan gazeteciler basın kartı alabiliyor.
11. Hırvatistan'da basın kartlarını Hırvat Gazeteciler Derneği veriyor. Tam zamanlı ve son üç yıldır çalışıyor olma koşulu var.
12. Litvanya'da da tıpkı Estonya gibi basın kartı veren bir meslek örgütü yok. Litvanya Gazeteciler Sendikası'na üye gazeteciler Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (FIJ) tarafından verilen Uluslararası Basın Kartı için başvuru yapabiliyor.
13. Lüksemburg'da Gazeteciler Sendikası (IPI) tarafından veriliyor basın kartları. Sadece tam zamanlı gazeteciler başvuru yapabiliyor.
14. Hollanda'da Gazeteciler Sendikası'nın (NVJ) 12 bin üyesi var. Sendikaya en az üç aydır üye olanlara sendika tarafından basın kartı veriliyor. Gazeteciler ayrıca polis basın kartı da alabiliyor.
15. Norveç Gazeteciler Sendikası'nın 9 binden fazla üyesi var. Basın kartları sendika tarafından veriliyor. Serbest çalışan gazeteciler de basın kartı alabiliyor.
16. Polonya'da basın kartlarını Polonya Gazeteciler Derneği (SDP) veriyor. En az iki yıldır gazetecilik yapanlar başvuru yapabiliyor. Serbest gazeteciler de en az 2 SDP üyesi tarafından tavsiye edildikleri takdirde basın kartı alabiliyorlar.
17. Portekiz'de hem Gazeteciler Basın Kulübü hem de Ulusal Sendika basın kartı veriyor. Hem tam zamanlı hem serbest çalışan gazeteciler basın kartı alabiliyor.
20. Avusturya'da basın kartları Basın Sendikası tarafından veriliyor. Tam zamanlı gazeteci olarak çalışma koşulu var.
21. İsveç'te 18 binden fazla gazeteci sendikalı. Gazeteciler Sendikası gazetecilik yaptığını belgeleyenlere basın kartı veriyor. Başvuru yapanların gazetecilik etik kodunu onaylamaları şartı da var.
22. İsviçre'de üç gazetecilik meslek örgütü basın kartı veriyor. Serbest çalışan gazeteciler de basın kartı alabiliyor.
23. Slovakya'da Gazeteciler Sendikası basın kartlarını veriyor. Tam zamanlı ve serbest çalışan gazeteciler başvuru yapabiliyor, hatta gazetecilik öğrencileri bile basın kartı alabiliyor.
24. İspanya'da basın kartlarını İspanya Gazetecilik Örgütleri Federasyonu veriyor. 48 gazetecilik örgütünün üyesi olduğu federasyon 19 binden fazla gazeteciyi temsil ediyor. Tam zamanlı ve serbest gazeteciler başvuru yapabiliyor.
25. Çek Cumhuriyeti'nde basın kartı veren bir meslek örgütü yok. Çek Gazeteciler Sendikası üyesi gazeteciler Uluslararası Gazeteciler Federasyonu'nun verdiği Uluslararası Basın Kartı'nı alabiliyorlar.
26. Macaristan'da hem Gazeteciler Derneği hem de Basın Sendikası basın kartı vermekte.
Görüldüğü gibi, hiçbir Avrupa ülkesinde basın kartları resmi bir kurum tarafından verilmiyor. Bu uygulamanın sadece gazetecilik mesleğine özgü bir uygulama olduğunu da belirteyim. Örneğin iletişim mesleklerinden gazetecilik dışındaki hiçbir mesleği kimlerin icra edebileceği devlet tarafından belirlenmiyor. Kimin halkla ilişkilerci olabileceğine karar veren bir resmi kurum yok. Kimin reklamcı sayılacağına devlet karar vermiyor. Başka meslek dalları için de geçerli bu söylediğim. Dolayısıyla kimin gazeteci sayılacağına bir resmi kurumun karar veriyor oluşu ciddi bir sorun. Bu kurum ne kadar objektif karar verirse versin, ana sorun ortadan kalkmaz. Bu yanlış uygulamadan dönülür mü bilemem, en azından yakın vadede dönüleceğini de sanmam. Hiç olmazsa gazeteci örgütlerinin temsilci gönderdiği eski sistem korunmalıydı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder