YENİ MEDYA NEDİR?

Bu soruyu 100 kişiye sorsanız eminim 99'u sosyal medyadır diye cevaplayacaktır. Pek haksız da sayılmazlar. Peki eğer sosyal medyaya yeni medya diyorsak o halde neden sosyal medya demeyi tercih etmiyoruz? Üstelik, sosyal medya kavramı yeni medyadan daha anlamlı duruyor. Facebook, twitter, instagram, youtube, vimeo, linkedin, google+, pinterest, tumblr, flicker, snapchat, reddit gibi platfromlara sosyal medya deniyor. Temel mantığı kullanıcı-odaklı olmaları. Bu arada, bu platformları icat edenlerin, bizim gibi gönüllü köleler üzerinden köşeyi döndüklerini de not edelim. Yani kimse bizi zorlamıyor, paylaşım yapalım diye (Bu meseleyi ekonomi politik açısından ayrıca tartışmak gerekir). Neyse konuyu dağıtmadan ilerleyelim.

Yeni medyayı tanımlamaya geçelim o zaman. Araştırdığım kaynaklar hemen hemen benzer şeyler söylüyorlar. Örneğin, bu konularda epey araştırmalar yapmış olan Gazi'den arkadaşım ve meslektaşım Mutlu Binark, derlediği "Yeni Medya Çalışmalarında Araştırma Yöntem ve Teknikleri" isimli kitapta yeni medyayı şöyle tanımlıyor: "Yeni medya terimi, geleneksel medyadan (kitap, televizyon ve radyo) farklı olarak, sayısal medyayı, özellikle etkileşimsel medyayı, internet ağlarını ve sosyal iletişim medyasını nitelemek için kullanılmaktadır" (s. 15). Demek ki yeni medya sadece sosyal medya değilmiş. 

Bu alanda ün yapmış isimlerden biri kuşkusuz Lev Manovich. Manovich'in "The Language of New Media" (Yeni Medyanın Dili) isimli kitabının niye hala Türkçe'ye çevrilmediğini de anlamış değilim bu arada. Manovich, medyanın yeni medya haline nasıl geldiğini ayrıntılı bir tarihçeyle anlatıyor (How Media Became New). Kısaca özetlemem gerekirse, medya ile bilgisayar teknolojisinin benzer bir tarihsel süreç içinde paralel biçimde geliştiğini, bu ikisinin bütünleşmesiyle yeni medyanın ortaya çıktığını söylüyor (s. 25). Manovich, yeni medya dediğimizde üretimden çok dağıtım ve sergileme/gösterme işinin bilgisayarlarla yapıldığı medyanın akla geldiğini söylüyor. Ancak diyor, bu tanımın epey sınırlayıcı olduğunu da görmemiz gerekir. Yani bilgisayarların sergileme ve dağıtım konusundaki becerilerini depolama ve programlamadan daha üstün görmek doğru değildir. Manovich'in tanımlaması da sanki çok sınırlı. Tanımda eksik olan şey, internet. 

Internet ansiklopedisi wikipedia'da da güzel bir tanımlama yapılmış. Şöyle deniyor: "Yeni medya (yeni ortamlar, yeni araçlar, yeni mecralar), bilgisayarların işlem gücü olmadan oluşturulamayacak veya kullanılamayacak olan ortamlara denir. Genellikle dijital olup kullanıcısına veya hedef kitlesine etkileşim olanağı sağlar." 

Benim tanımım da şu şekilde: "Üretimi, programlanması ve depolanması konusunda bilgisayara veya mobil teknolojilere ihtiyaç duyan, dağıtımı ve gösterimi internet aracılığıyla gerçekleştirilen, etkileşim özelliğine sahip medya." Yani, birincisi bilgisayar üzerinden yapılacak, ikincisi, internet üzerinden dağıtılacak ve gösterilecek, üçüncüsü de etkileşimli olacak. 

Yeni medyanın ayırt edici özellikleri

1. Etkileşim özelliği: Yeni medya, iletişim sürecinde gönderici ve alıcının etkileşim içinde bulunabilmesine olanak sağlıyor. Geleneksel medyada etkileşim çok sınırlıdır. 

2. Hipermetin özelliği: Buna isterseniz daldan dala atlayarak dolaşma da diyebiliriz. Hipermetin özünde size başka metinlere gönderen, gönderme özelliğine sahip olan metin demek. Örneğin bir haberi okurken, o haberle ilintili başka haberlere gidebilmek için linkler vermek gibi. Türkiye’de özellikle gazetecilik alanındaki içerik üreticilerinin yeni medyanın bu özelliğini pek kullanamadıklarını ya da bilinçli olarak kullanmadıklarını söyleyebiliriz. Çünkü haberine link verdiğinde belki okur o sayfadan kaçacak. Ama verse iyi olur. Aslında hipermetin özelliği, bizim hiç bitmeyecek bir metinle karşı karşıya olduğumuzu anlatan, sonsuzluk duygusunu veren bir özellik. Geleneksel medya açısından bir roman düşünün. Aldınız elinize, okudunuz, bitti. Başı ve sonu var. Oysa yeni medyada kısacık haber metnini okumaya başladığınızda, oradan verilen linklerle hiçbir zaman bitiremeyeceğiniz br metne dahil oldunuz demektir. 

3. Multimedya özelliği: Yeni medyanın en önemli özelliklerinden biri de hikayemizi farklı medya araçlarıyla anlatabilmemizdir. Metin, fotoğraf, video, audio (ses) aynı anda kullanılabilmektedir. 

4. Üretici/tüketici ayrımının ortadan kalkması. Yeni medyada her tüketici aynı anda içerik üreticisine dönüşebilmektedir. Yeni medyanın bu özelliğinden dolayı prosumer kavramı kullanılmaktadır. (üretüketici) 

5. Yayılma hızı: Yeni medya, geleneksel medyanın zaman ve mekan sınırlılığını ortadan kaldırmıştır. İçerik paylaşıldığı andan itibaren saniyeler içinde internetin eriştiği her noktada görülebilir hale gelmektedir. Bu ürkütücü yayılım hızı tehlikelidir de aynı zamanda. Eğer bir yanlış yapmışsanız geri dönüşü imkansız gibidir.