Kısaca özetleyelim olan biteni. Sunucu Vatan Şaşmaz, İstanbul Beşiktaş'taki Conrad Otel'de akşam saat 18.00 civarında vurularak öldürüldü. Vatan Şaşmaz'ı vuran kişinin Filiz Aker isimli bir kadın olduğu, Şaşmaz'ı vurduktan sonra aynı tabancayla intihar ettiği öğrenildi. Evet haber bu. 5N1K sorularının beşini iki cümlede cevapladık. Geriye kaldı neden sorusu. Zaten bütün hikaye de burada başlıyor. İki gündür geleneksel medyada ve internet medyasında bu son soruya cevap niteliğinde yüzlerce haber yayımlandı. Haber Vatan'da manşetten; Hürriyet'te, Akşam'da, Habertürk'te, Milliyet'te, Posta'da, Takvim'de, Yeni Birlik'te sürmanşetten verildi. Star, Türkiye, Sabah, Güneş, Karar, Sözcü gazeteleri de haberi birinci sayfadan ama daha küçük haber olarak verdiler (Gazetelerin arşivine şu linkten ulaşabilirsiniz).
Şimdi bazı haber başlıklarına bakalım:
- Lüks otelde aşk kurşunu (Akşam)
- Saplantılı aşık cinayeti (Habertürk)
- Otelde aşk dehşeti (Posta)
- Filiz Aker, 'Vatan'a 3-4 trilyon harcadım, kimseye bırakmam' demiş (Cumhuriyet)
-Filiz Aker'in parası bitmiş!" (Milliyet)
Görüldüğü gibi bazı gazeteler cinayeti polisten önce aydınlatma becerisini gösterdi ve olayın "aşk cinayeti" hatta "saplantılı aşk cinayeti" olduğu kararını verdi. Tek senaryo bu değildi kuşkusuz. Bazı gazeteler de Vatan Şaşmaz'ın Filiz Aker'den borç para aldığını, parayı batırdığını iddia ettiler.
Etik ilkeler
Bu olayın hem cinayet hem de intihar boyutu olduğu için haberleştirilmesinde bu iki boyuta da özenli yaklaşılmasını geretirmektedir. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nin hazırladığı Türkiye Gazetecilik Hak ve Sorumluluk Bildirgesi'nde gazetecilere yol gösterebilecek iki ilke mevcut.
Birincisi sarsıcı durumlarla ilgili: "Üzüntü, sıkıntı, tehlike, yıkım, felaket ya da şok halindeki insanlar söz konusu olduğunda gazetecinin olaya yaklaşımı ve araştırması insani olmalı ve gizliliklere uyularak duygu sömürüsünden kaçınılmalıdır." Diğer ilke de intihar haberleriyle ilgili: "İntihar olayları hakkında haber çerçevesini aşan ve okuyucu veya izleyiciyi etki altında bırakacak nitelikte ve genişlikte yayın yapılmamalıdır. Olayı gösteren fotoğraf, resim veya film yayınlanmamalıdır."
Bize yol gösterebilecek bir başka gazetecilik derneğinin ilkelerinden de söz etmek istiyorum. Amerikan Profesyonel Gazeteciler Derneği'nin 4 ana ilkesinden ilki, "gerçeği ara ve aktar", ikincisi de "zararı en aza indir" şeklinde. Yani özetle diyor ki, gazetecilerin asli görevi gerçeğin peşine düşüp, toplumu en doğru biçimde aydınlatmaktır, ancak bunu yaparken zarar vermekten de kaçınmak zorundadırlar. Özellikle de şu uyarıyı yapıyor: "İnsanların sansasyon merakını tatmin etmeye çalışmaktan uzak durun."
Her iki derneğin etik ilkelerini birlikte değerlendirdiğimizde, cinayet ve bağlantılı intihar haberlerinde gazetecilerin yapmaları gerekenler şunlardır:
- Kamunun bilme hakkıyla insanların sansasyon merakını karıştırmamak gerekir. Kamu yararı ile toplum merakı farklı şeylerdir.
- Cinayet sonucu öldürülen insanların yakınları da olduğu unutulmamalı, onların acılarını artıracak bir habercilikten kaçınılmalıdır.
- Aşk cinayeti gibi nitelemeler cinayeti meşrulaştırmaktan başka bir işe yaramaz. - Cinayet ve intihar haberlerinde detay vermekten ve eylemin nasıl gerçekleştiğini dramatize ederek hikayeleştirmekten kaçınmak gerekir (bu olayda her iki boyut da abartılmadan verildi diye yazmaya hazırlanırken cinayetin detaylarını anlatan haberler düşmeye başladı ekrana).
- Cinayet ve intihar görüntülerini yayımlamamak gerekir (neyse ki bu olayda bu türden görüntüler yayımlanmadı, şimdilik. Umarım bundan sonra da yayımlanmaz).
Kısacası, cinayet ve intihar haberlerinde gazetecilerden beklenen, etik ilkelere uygun habercilik yapmaktır. Bunu yapmayı başaranların haberleri daha az tık alabilir, ama doğru olan da budur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder